توحید و امامترابطه توحید و امامت در حدیث سلسلة الذهب به خوبی بیان شده است. ۱ - حدیث سلسلة الذهبامام رضا (ع) در حدیث سلسلة الذهب فرمود: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ من عَذَابِی قَالَ فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادی بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا؛ کلمۀ «لا اله الا الله» قلعۀ من است، پس هر که در آن قلعه وارد شود، از عذاب من در امان است، و چون کجاوه به راه افتاد، حضرت با صداى بلند فرمود: به شروط کلمۀ «لا اله الا الله»، و من از شروط آن هستم». [۴]
شیخ طوسی، امالی، ج ۲، ص ۲۰۱
۲ - معنای روایتمعنای این روایت آن است که وصول به مقام توحید که از آن به «لا اله الا الله» تعبیر شده، انسان را در عصمت و مصونیت وارد می کند، و وصول به این مقام بدون عبور از ولایت که معناى مرآتى خدا است، ممکن نیست. ۳ - نکات مهمبرای درک عمیق این مطلب لازم است نکاتی به دقت مورد مطالعه قرار گیرد: ۱- ولایت و ولی بودن خداوند از صفات و اسمای لازمۀ ذات است که ایجاد، پرورش و اماتۀ موجودات و …، در ظل و سایۀ این اسم و صفت است. ۲- روشن است که ولایت کلیه، در خداوند ذاتی است و در غیر او عَرَضی؛ یعنی «اول ما خلق الله» در عین آن که از همۀ موجودات عالم قادرتر است، باز از خود چیزی را ندارد و تنها آیینه است، آیینۀ تمام نمایی که ذات و صفات جمال و جلال حق تعالی را نشان می دهد. ۳- همان گونه که بیان شد آدمی در طریق کمال و قوس صعود، می تواند موانع پیش رو را به کناری نهد و از جمیع انیات و تعینات و تعلقات مادی و حتی معنوی،[۴] جدا و ذوب در حضرت احدیت شود و به مقام فنا دست یابد. در چنین حالتی خویشتن خویش را فراموش نموده محو جمال معشوق گشته و به هر چه که می نگرد فقط او را ببیند و بس، و تا آن جا پیش رود که دوئیت را برداشته و به مقام هوهویت برسد و آیینۀ تمام نمای حق تعالی شود. [۵]
نک: المقدمات من نص النصوص، ص ۴۶٫
بیا و هستی حافظ ز پیش او بردار که با وجود تو کس نشنود ز من که منم ۳.۱ - بیان سید حیدر آملیسید حیدر آملی (ره) با اشاره به این نکته که این مقام با فنا قابل دست یابی است، این سخن أمیر المؤمنین (ع): «أنا وجه الله، و أنا جنب الله، و أنا ید الله، و أنا آیة الله. أنا الاوّل، أنا الآخر، أنا الظاهر، أنا الباطن» را ناظر به همین مقام می‌داند. [۶]
نک: جامع الأسرار و منبع الانوار، ص ۳۶۴- ۳۶۷ و ۳۸۰٫
و این یعنی تجلی خداوند در مظهری (محل ظهور و بروز) کامل و دست یابی به ولایت کلیۀ الاهیه از سوی اهل بیت (ع).
۴- این هوهویت یعنی عینیت توحید و ولایت. به عبارت دیگر، توحید همان معناى مرآتى و آیتى حجاب اقرب است و ورود به چنین عالمی، مشروط به عبور از ولایت است؛ یعنی کسى در ناحیۀ صعود به معرفت و قرب ذات اقدس حق تعالی نمی رسد، مگر از این آیینه و آیتِ بزرگ؛ زیرا نور و تشعشع این خورشید، دیدۀ هر بیننده را کور می کند و نمی توان بدون آیینه و حجاب، جمالش را مشاهده کرد. [۷]
نک: شیخ محمود شبسترى در گلشن راز، ص ۱۲-۱۴٫
پس توحید عین ولایت و ولایت عین توحید است و این دو از هم دیگر جدایی ندارند. [۸]
نک: نورى، على، التعلیقات على مفاتیح الغیب، ص ۷۴۲
[۹]
قمشه اى، آقا محمدرضا، مجموعه آثار حکیم صهبا، ص۱۱۱-۱۵۰
[۱۰]
حسینی طهرانی، سید محمد حسین، امام شناسی، ج ۵، ص ۱۲۵-۱۴٫
۳.۲ - دیدگاه امام خمینیامام خمینی(ره) در بارۀ سرّ نوشتن کلمات «لا اله الا الله، محمد رسول الله و علی امیرالمؤمنین» بر همۀ موجودات از عرش اعلا تا منتهای ارضین می گوید: موجودات به واسطۀ انسان رجوع به حق کنند، بلکه مرجع و معاد آنها به انسان است… و این که در آیۀ شریفه، حق مى فرماید: «انَّ الَینا ایابَهُمْ ثُمَّ انَّ عَلَینا حِسابَهُم» و در زیارت جامعه مى فرماید: «و ایاب الخلق إلیکم و حسابهم علیکم»، سرّى از اسرار توحید، و اشاره به آن است که رجوع به انسان کامل رجوع إلى اللّه است؛ زیرا که انسان کامل فانى مطلق و باقى به بقاء اللّه است و از خود تعین و انّیت و انانیتى ندارد، بلکه خود از اسمای حسناى و اسم اعظم است. [۱۲]
امام خمینى، آدابالصلاة، ص ۲۶۳
[۱۳]
برای آگاهی بیشتر، نک: میرداماد، قبسات، ص ۳۹۷٫
۴ - مخلوق بودن اهل بیتبر اهل دقت پوشیده نیست که معنای سخنان ما انکار مخلوق یا انسان بودن اهل بیت (ع) نیست، و نیز در صدد بیان این عقیدۀ باطل نیستیم که خداوند در آنها حلول کرده است، بلکه ما اگرچه آنان را مخلوقی مانند سایر مخلوقات می‌دانیم، اما معتقدیم که خودیت از آنان رخت بر بسته و به بالاترین مرحلۀ فنا و مقام ولایت نایل آمدند. [۱۴]
حضرت علی(ع) در بیان خصوصیات اهل‌بیت می‌فرماید: «وَ لَهُمْ خَصَائِصُ حَقِّ الْوِلَایَة»؛ ویژگی‌های ولایت از آن آل محمد است. نهج البلاغة، خطبۀ ۲٫ برای آگاهی بیشتر از مقام ولایت اهل‌بیت(ع)، نک: ترخان، قاسم، نگرشی عرفانی، فلسفی و کلامی به: شخصیت و قیام امام حسین(ع)، ص۱۰۸-۱۴۲، چاپ اول، انتشارات چلچراغ، ۱۳۸۸ هـ ش.
روشن است که به هر مقدار خودیت مستهلک شود، خدا حضور می یابد و انسان به همان میزان آیینۀ تمام نمای حق تعالی خواهد شد.
۵ - نتیجهبا توضیحاتی که ارائه کردیم روشن شد که ولایت و توحید وحدت دارند و با عشق به ولایت است که می توان به توحید رسید. لذا ما بر این باوریم که برای درک و شناخت هریک از صفات الاهی راهی جز شناخت و ارتباط با معصومان (ع) وجود ندارد؛ مثلاً برای شناخت این نکته که آیا خداوند نسبت به کاری که انجام می دهیم رضایت دارد یا نه، راهی نداریم جز این که رضایت یا عدم رضایت اهل بیت (ع) را به دست آوریم. [۱۵]
برای آگاهی بیشتر، نک: ترخان، قاسم، مهر ماه، ۱۴۸- ۱۶۱، چاپ اول، انتشارات چلچراغ، ۱۳۸۹ هـ ش.
۶ - پانویس
۷ - منبعدائرة المعارف اسلام پدیا |